Je ziet het… en je doet het toch. Je werkt te hard en je zegt tóch nog een keertje “ja” terwijl je “nee” voelt. Dit terwijl je je echt had voorgenomen het niet meer te doen! Je geeft je grenzen niet of niet duidelijk genoeg aan. Of je stelt juist teveel grenzen. Stoot mensen van je af of trekt ze juist aan. Komt steeds in een zelfde cirkel terecht… Maar waarom toch? En wat doe je eraan?!
En wat maakt dat je het wel SNAPT, maar dat het zo moeilijk te doorbreken is?
Simone is een beeldschone vrouw. Haar krullen dansen op haar schouders en wanneer ze me vertelt dat ze al drie jaar werk doet wat ze niet wil, vertrekt haar gezicht van verdriet. Ze heeft haar wensen aangegeven bij haar chef, maar toch krijgt ze – ondanks vele beloftes- geen ander werk. Ze blijft ‘zitten waar ze zit’ en er veranderd niets. Hoe frustrerend dit ook is ik zie dat ze dit voorlopig lastig vind te doorbreken. Zij vraagt zich af waarom?
Wanneer ik mij verdiep in haar energie zie ik dat zij vanuit een gevoel van (on)veiligheid het patroon niet durft te doorbreken. Ze is onzeker over haar capaciteiten en is bang dat wanneer ze consequenties stelt (echt ‘nee’ zegt en het werk niet meer doet) ze het goede contact met haar collega’s – die zij beschouwt als vrienden- en haar chef, kapot zal maken. Haar angst voor afwijzing, haar onzekerheid over haar eigen capaciteiten en behoefte aan (financiële) veiligheid houden haar stevig op haar plek. Gronden voor deze drie aspecten van haar overlevingsmechanisme liggen in haar jeugd. Onveiligheid, gebrek aan steun, armoede en eenzaamheid waren in haar jeugd enorm pijnlijk aanwezig en haar aangepaste gedrag zorgt ervoor dat ze deze pijn vermijd. Het is dan ook niet reëel te verwachten van zichzelf dat zij dit patroon 1-2-3 doorbreekt.
Allereerst is het WETEN waarom, een INZICHT geen garantie voor het kunnen veranderen van gedrag. Wanneer je weet waarom je bang bent kun je nog niet altijd je gedrag veranderen. Evenals je wanneer je een boek over zwemmen hebt gelezen en “weet” hoe het moet, je kunt blijven drijven.
Het toepassen van wat je weet is vaak lastig! En het doorbreken van mechanismen in je gedrag, zeker wanneer je te maken hebt met een ‘overlevingsmechanismen’ lijkt dat vaak onmogelijk.
De snaptrap
Vaak focussen we ons op de vraag ‘waarom doe ik dit?’.
De focus op deze vraag leidt ons echter af van ons gedrag. Het zorgt ervoor dat we heel wat uurtjes ‘in ons hoofd’ doorbrengen zonder daadwerkelijk in ons gedrag iets aan te passen. De ‘snaptrap’ noem ik dat ook wel. Dat wil zeggen de valkuil van het willen snappen: ‘als ik het maar begrijp kan ik het veranderen, heb ik er controle over’. Helaas werkt dat niet altijd zo.
Wat helpt?
Het helpt wel om te zien welke mechanismen je aansporen het vertrouwde patroon te blijven volgen. Wanneer je te veel werkt bijvoorbeeld, of je kunt moeilijk nee zeggen kun je je er bewust van zijn, en toch steeds dezelfde valkuil instappen. Het is soms juist frustrerend om jezelf als toeschouwer te bekijken en de touwtjes niet in handen te kunnen nemen.
Zo kun je weten dat je ongezonde dingen beter niet kan eten, en toch de verleiding niet kunnen weerstaan om toch dat lekkere hapje in je mond te stoppen…
Weten en doen lijken dan mijlenver uit elkaar.
Net zoals het bouwen van een brug begint het met een eerste steen. Het gaat er niet om het gehele gedrag te veranderen. Het gaat erom dat je kleine stapjes zet in de richting van nieuw gedrag.
Simone en ik bespraken kleine stapjes die zij zou kunnen veranderen. Zij zou bijvoorbeeld een middag minder kunnen werken en in die middag werk kunnen creëren als zelfstandige. Werk wat zij wel leuk vind. Zij zou haar inkomen van die middag verliezen echter door tijdelijk onbetaald verlof op te nemen voor die uren zou zij niet haar gehele gevoel voor veiligheid onder druk zetten. Haar inkomens verlies zou zij kunnen aanvullen middels het nieuwe werk. Ze zou haar omgeving kunnen vertellen dat ze de rest van haar uren wel zou werken, maar door die middag wel een duidelijk signaal en consequentie afgeven dat haar wens naar ander werk zodanig groot is dat zij stappen gaat ondernemen. Wellicht kunnen ze haar wens daardoor serieuzer nemen. Ze zullen in ieder geval voor haar ‘vrije middag’ een andere oplossing moeten zoeken. En wanneer eenmaal een oplossing gevonden is, is het vaak eenvoudiger om ook andere veranderingen door te voeren.
En dan?
Wanneer je een klein stapje zet, iets kleins veranderd in je gedrag, merk je vaak dat er iets ‘los’ komt in jezelf of in anderen. Dat kan zijn een onrustig gevoel, schuldgevoelens, negatieve gedachten zoals ‘het helpt niks, je had nu net zo goed… kunnen doen, dan had je nu ook geen stress gehad!’ of afwijzing van je omgeving; ‘he doe niet zo ongezellig!’.
De kunst is dan contact te maken met de gevoelens die loskomen. ‘he kijk mij me eens onrustig, schuldig of afgewezen voelen. Ik begrijp dat dit gevoel me mede aanspoort om het patroon te handhaven… Jeetje dat is pittig. Nu snap ik nog beter dat ik me zo gedraag en altijd… doe’.
Wanneer je contact maakt met je gevoel, en de gevoelens erkent HANDEL je er alleen NIET naar. Je laat ze er zijn, je door voelt ze, maar blijft bij je besluit dat ene kleine stapje vol te houden. Zoals in dat uur niet te gaan werken; dat ene koekje niet op te eten, niet mee te gaan met een vriendin etc.
De gevoelens nemen uiteindelijk af en je hebt hiermee een kleine verandering aangebracht in je gedrag! Het voelt wellicht nog niet fijn of zelfs tegennatuurlijk. Dat is onderdeel van de verandering. Dat wat vertrouwt voor je is, is niet altijd gezond voor je. Nieuw gedrag voelt niet meteen ‘goed’.
Toch is het zetten van kleine stapjes een hele goede remedie om je leven te veranderen en patronen te doorbreken!
Zoals een kaars de hele kamer kan verlichten, zo kunnen kleine stapjes je hele gedragspatroon veranderen!
© 2024 Tessa
